TIC-theorie: van drie denkwijzen naar ontelbaar veel oplossingen

In mijn leven als facilitator heb ik (Friso Visser) in honderden brainstorms gezeten. Moet je eens bedenken hoeveel sticky notes ik voorbij zag komen. Honderden? Nee. Duizenden? Nee. Honderdduizenden? Dat komt al meer in de buurt. Als je al deze briefjes zou clusteren, dan kom je drie categorieën tegen: Thema’s, Ideeën en Concepten. TIC.

Natuurlijk heb je sessies waarin mensen vragen, krachten of leuke tekeningetjes pennen. Maar als het gaat over een échte brainstorm zie je al snel de T, de I of de C voorbijkomen. Dit noem ik de TIC-theorie, want (bijna) alle ideeën kun je onder deze categorieën scharen.

Hoe zie je het verschil tussen deze drie? Nou, stel je eens een grote boom voor. De stam is het Thema, de takken zijn de Ideeën die uit het thema voortvloeien en de bladeren zijn de Concepten. Is dit nog wat te abstract? Doe dan je duikpak aan, want we duiken een niveautje dieper in alledrie de denkwijzen.

De TIC-theorie

1. Thema-niveau (Big-Picture Thinking)

Tijdens een brainstorm zijn sommigen geneigd om op Thema-niveau te blijven: Big-Picture Thinking. Meer een richting dan een oplossing: ideeën die overkoepelend zijn, maar abstract.

Als je sticky notes ziet met losse en zwevende termen als leiderschap, innovatie, samenwerking, A.I. en duurzaamheid, dan weet je dat je een themadenker te pakken hebt. Zo’n 10% van de briefjes worden volgekalkt met woorden als deze.

Het kan heel waardevol zijn om alle oplossingsrichtingen te verzamelen, maar over het algemeen wil je in een brainstorm concreter worden. Daag deze deelnemers dan ook uit met zinnetjes als ‘concreter is beter!’.

In onze eigen Brainstorm Bijbel besteed ik hier aandacht aan onder de noemer ‘reality check’. Maar ons boek heb je vast allang in huis.

2. Idee-niveau (Ideegeneratie)

Concrete en specifieke ideeën, here we go!

Toch wel 75% van de plakbriefjes in de gemiddelde brainstorm komen op dit niveau terecht. Een stuk minder overkoepelend als Themadenken, maar ook een stuk praktischer. Waar je op Thema-niveau het woord ‘leiderschap’ voorbij ziet komen, bevatten de sticky notes op idee-niveau eerder iets als ‘Workshop Modern Leiderschap’, ‘Mentorprogramma’ of ‘Maandelijke evaluaties’.

In tegenstelling tot wat mensen vaak denken, zijn ideeën vaak helemaal niet zo creatief. De creativiteit komt veel beter tot zijn recht bij het uitdenken van concepten. Drie maal raden waar we het nu over gaan hebben?

3. Concept-niveau (Conceptontwikkeling)

Conceptdenken is een gave. In een positieve bui durf ik te beweren dat 5% van de sticky notes een concept bevat. Een hoge schatting. Want maar heel soms zit er een superwizard tussen die op één briefje een fantastisch concept weet te pennen. En dat ook nog eens uit weet te leggen aan de rest van de deelnemers.

Dit is niet erg: doorgaans worden de concepten duidelijk wanneer de deelnemers gaan clusteren. Door de briefjes bij elkaar te plakken ontstaat er synergie en komt de échte magie naar voren.

Als we het leiderschap-thema er weer even bij pakken, dan zou je na het clusteren een concept als deze kunnen verwachten: “Een tweedaags leiderschapsseminar over het thema vrouwelijk leiderschap – ook voor mannen. Het seminar bevindt zich in een flatgebouw en ieder volgend programmaonderdeel vindt één verdieping hoger plaats dan het vorige onderdeel. We eindigen aan de top.”

Dit clusteren is een van de cruciaalste en moeilijkste processen in een brainstorm en daarom gaat ook een groot gedeelte van onze Facilitator Training hierover.

Faciliteren kun je leren

Als brainstormfacilitator moet je met ontiegelijk veel factoren rekening houden. De meest onvoorspelbare factoren zijn mensen. Voor het lezen van dit artikel had je waarschijnlijk nauwelijks nagedacht over Themadenkers, Ideedenkers en Conceptdenkers. Laat staan hoe je hier het beste mee om kunt gaan.

Maar als je je wapent met dit soort kennis over archetypes, gedragingen, groepsdynamiek én wat voor type facilitator je zelf bent, komt jouw brainstorm verder dan ooit tevoren. Maak van jezelf een Facilitator. Weet je niet hoe? Wij wel: de Brain Fuel Facilitator Training.